Сэлэнгэ аймгийн гадаргын болон хаягдал ус, агаарын чанарын 2023 оны 12 дугаар сарын тойм

1.Гадаргын усны чанар

Сэлэнгэ аймгийн Байгаль орчны шинжилгээний лаборатори нь гадаргын усны хяналт-шинжилгээний хөтөлбөрийн дагуу 2023 оны  12 дугаар сард Сэлэнгэ мөрөн, Орхон голын хяналт-шинжилгээний цэгээс нийт 5 усны сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын 20 гаруй үзүүлэлтийг тодорхойллоо.

Сэлэнгэ мөрөн, Сэлэнгэ голын Сэлэнгэ-12 дугаар зөрлөг цэгээс 2 удаа, Зүүнбүрэн 1 удаа усны сорьц авч, усны химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 251.0-297.9 мг/л-т хэлбэлзэж, хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, MNS4586:98 усны чанарын стандарт дахь хүлцэх агууламж (цаашид ХА гэх)-аас давсан үзүүлэлтгүй байлаа.

Орхон гол, Орхон голын Шаамар, Сүхбаатар хяналт-шинжилгээний 2 цэгээс усны сорьц авч химийн найрлага, чанарын үзүүлэлтүүдийг тодорхойллоо. Шинжилгээний дүнгээс үзэхэд голын усны эрдэсжилт 238.3-251.4 мг/л-т хэлбэлзэж, хүчилтөрөгчийн горим хэвийн, ХА-аас давсан  үзүүлэлтгүй байна.

Ус бохирдуулах бодисын агууламж

Хүснэгт 1

2.Хаягдал бохир усны хяналт-шинжилгээ

2023 оны 12 дугаар сарын 08-нд, Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар сумын “Сэлэнгэ цэнгэг ус” ОНӨААТҮГ-ны хаягдал ус цэвэрлэх байгууламж /цаашид ЦБ гэх/-ийн орох, гарах цэгээс авсан хаягдал бохир усны 2 сорьцонд хийсэн шинжилгээний дүнгээс үзэхэд ЦБ-аас гарч байгаа ус 40.74%-ийн цэвэршүүлэлттэй байлаа.

2023 оны 12 дугаар сарын ЦБ-ын орж байгаа болон цэвэршүүлээд гарч байгаа хаягдал бохир усны сорьцонд хийсэн шинжилгээний дүнг MNS 4943:2015 “Хаягдал ус”-ны стандартад заагдсан хүрээлэн байгаа орчинд нийлүүлэх хаягдал усан дахь бохирдуулах бодисын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ (цаашид ЗДХ гэх)-тэй харьцуулан 2 дугаар хүснэгтэд үзүүллээ.

2 дугаар хүснэгт

Тайлбар: Ж/Б-жинлэгдэх бодис, БХХ₅-биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, ХХХ-химийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч, ПИЧ-перманганатын исэлдэх чанар, MNS 4943:2015 “Хаягдал ус”-ны стандартад заагдсан хүрээлэн байгаа орчинд нийлүүлэх хаягдал усан дахь бохирдуулах бодисын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээнээс давсан үзүүлэлтүүдийг тодруулав.

Дүгнэлт: 2023 оны байдлаар Зэлтэр, Хүдэр, Бургалтай гол маш цэвэр, Сэлэнгэ мөрөн дээд хэсгээр маш цэвэр доод хэсгээр цэвэр, Орхон гол дээд цэг маш цэвэр дунд, сүүл хэсэгтээ  цэвэр Хараа гол  цэвэр, Ерөө гол дээд, доод хэсгээр маш цэвэр, дунд хэсэгтээ цэвэр, Бугант, Туул голууд цэвэр Буурь гол бага бохирдолтой, Хиагт гол маш бохир байлаа.

Энэ сард Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар сумын “Сэлэнгэ Цэнгэг Ус” ОНӨААТҮГ-н ЦБ-ийн цэвэрлэгээний чанар 40.74 % ба цэвэршүүлээд гарч байгаа бөгөөд биохимийн хэрэгцээт хүчилтөрөгч MNS 4943:2015 стандарт дахь  зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээнээс 128.0 мгО/л буюу 6.4 дахин, Пич – 56.0 мгО/л буюу 2.8 дахин, ХХХ- 262.1 мгO/л буюу ХА-аас 5.24 дахин, БХХ₅ – 128.0 мгО/л буюу 6.40 дахин, нийт азотийн агууламж -18.90 мгN/л буюу 1.26 дахин, эрдэс фосфор - 2.790мгPO₄/л буюу 1.86 дахин давсан байна.

Агаарын шинжилгээ: Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар сумын агаарын чанарын харуулын 12-р сарын ажиглалтын дүнгээс үзэхэд агаар дахь хүхэрлэг хийн дундаж агууламж 0.006 мг/м³, хамгийн их нь 0.009 мг/м³, азотын давхар ислийн дундаж агууламж 0.025 мг/м³, хамгийн их нь 0.044 мг/м³, PM10 тоосонцорын дундаж агууламж 0.026 мг/м³, хамгийн их нь 0.060 мг/м³  PM2.5 тоосонцорын дундаж агууламж 0.019 мг/м³, хамгийн их нь 0.043 мг/м³  байлаа. Энэ сард PM10 болон PM2.5 тоосонцор MNS 4585:2016 стандарт дахь хүлцэх агууламжаас давсан үзүүлэлт байхгүй байна.

Агаарын чанарын 2-р харуул болох Мандал суманд нийт 59 удаагийн ажиглалт хийсэн. Агаар дахь түгээмэл бохирдуулагч хий болох азотын давхар ислийн дундаж агууламж 0.020 мг/м³, хамгийн их агууламж 0.038 мг/м³, хүхэрлэг хийн дундаж агууламж 0.018 мг/м³, хамгийн их агууламж 0.033 мг/м³, PM10 тоосонцорын дундаж агууламж 0.166 мг/м³, хамгийн их нь 0.262 мг/м³  PM2.5 тоосонцорын дундаж агууламж 0.144 мг/м³, хамгийн их нь 0.223 мг/м³  байлаа. Энэ сард PM10 тоосонцор MNS 4585:2016 стандарт дахь хүлцэх агууламжаас 5 болон 8-аас бусад өдрүүдэд 1.04-1.62 дахин давсан байна. PM2.5 тоосонцор MNS 4585:2016 стандарт дахь хүлцэх агууламжаас 1-31-ны өдрүүдэд  1.28-4.46 дахин давсан байна.

Мэдээ бичсэн: БОШЛ-ын инженер М.Өнөржаргал